-
1 зы
I 1. один/ Бжыгъэ 1; 1 хъу.ШэджагъуэхуегъэзэкI хъуауэ.. {лIитIым} къабгъэдэлъэдащ зы шу. Ж. Б.2. один, одна, одно ( в значении существительного)/ Зыгуэрым ехьэлIауэ къащтэ, хэха гуэр, Iуэхугъуэ пыухыкIа.Зы жыIэн, нэгъуэщI щIэн.II неопред. мест. 1. какой-то, некий/ Зыгуэр, гуэр.ЩIалэ цIыкIур кIуэурэ зыщIыпIэ жэщ щыхъури Iуащхьэ гуэрым тежеихьащ. фольк.2. см. зыри. Дэнэ лъэныкъуэкIэ уплъами, мыл фIэкIа зы плъагъуртэкъым.Зы къупхъэм къигъэджэлауэ точь-в-точь. Хъыджэбз цIыкIуитI зэтIолъхуэныкъуэр зы къупхъэм къигъэджэлауэ зэщхьт.Зы лъэныкъуэкIэ с одной стороны ( в значении вводного слова). Зы лъэныкъуэкIэ щIалэм жиIэр пэжт, ауэ зыми даIыгъакъым.Зы махуэ (мазэ) енкIэ целый день (месяц). Машинэр щIыжыным щIалэр махуэ енкIэ елIэлIащ. Мазэ енкIэ къэтын.Зы махуэ зы махуэкIэ когда-нибудь. - Зы махуэ зы махуэкIэ уигу сыкъэгъэкIыж, - жиIащ хъыджэбзым.Зы мащIэ и куэда нисколько, ни на йоту. ЛIыр зы мащIэ и куэда яхуэгъэкIуэтакъым.Зы мащIэ нэхъ мыхъуми хоть чуточку. Зы мащIэ нэхъ мыхъуми щIалэр я хуекIуэтэкIакъым.Зы хъун объединиться. Бийхэр зы мэхъури зауэр догъахъэ. П. Б.Зым Iэпыхур зым къищтэжу дружно, слаженно ( работать). Елдар, Астемыр, Исхьэкъ сымэ зым Iэпыхур зым къищтэжу, зэгурыIуэу, зэчэнджэщу я къалэн зэфIагъэкIт. КI. А.глагольная приставка обозначающая возвратность действия/ Зылэжьым лэжьыгъэр бгъэдыхьэжыныр къэзыIуатэ префикс, псалъи къигъэхъуу, грамматическэ мыхьэнэ иIэу.ЗытхьэщIын. Зыхуэпэн. Зыгъэхьэзырын. -
2 зэкIэлъыплъын
(зэкIэлъоплъ) неперех. гл. 1. следить друг за другом/ Зыр зым кIэлъыплъын, зэплъэкIуэн.2. переносное проявлять внимание, заботу друг к другу/ Зэхуэсакъын, я нэIэ зэтетт, зым Iэпыхур зым къищтэжу зэдэпсэурт. -
3 зэгурыIуэн
(зэгуроIуэ) неперех. гл. 1. быть в согласии, в мире друг с другом; Быть дружными/ Зэзэгъыу, зэгунэсу щытын.* Елдар, Астемыр, Исхьэкъ сымэ къуажэ Советым унафэщIу хахати, зым Iэпыхур зым къищтэжу, зэгурыIуэу, зэчэнджэщу я къалэныр зэфIагъэкIырт. КI. А. Колхозу зэгухьа жылэм зэхьэзэхуэр я нэрыгъыу, зэгурыIуэу, зэдэIуэжу псэун щIадзэ. Iуащхь.2. договориться друг с другом; прийти к согласию/ ЗэувэлIэн, зы Iуэхур къызэдащтэн.* Степан Игнатьевичрэ Михаил и адэмрэ зэгуроIуэ, чэтэн щащI фабрикэ къызэрагъэпэщыну. Ш. А.3. понимать друг друга/ ЗэрыщIэн (мурадкIэ, гухэлъкIэ).* Ахэр {Къемэтрэ Зарэрэ} зэфIэнэжауи жыпIэнтэкъым.. зэрызэмыпсалъэу зэгурыIуэрт. Iуащхь. А хъыджэбзитIыр {Саримэрэ Наташэрэ} бзэкIэ зэгурымыIуэми, я псэр фIыуэ зэрылъэгъуат. КI. А. -
4 къэщтэжын
(къещтэж) перех. гл. 1. забрать, взять что-л. обратно/ Убыдыжын, къэпхъуэтэжын, къэIэтыжын.Ехуэхар къэщтэжын.2. отвоевать, отбить что-л. ( захваченное врагом)/ Къэзэужын, къэубыдыжын. К ъалэбиймиубыдауэ щытар къэщ-тэжын.Зым Iэпыхур зым къищтэжу см. зы.